Naziv internet domena je osnovni element adresne strukture interneta.

Internet je ogromna mreža stotina miliona povezanih računara širom sveta. Da bi svi oni međusobno mogli da komuniciraju, moraju da znaju na kojoj se internet lokaciji koji od uređaja nalazi. Svaki uređaj na internetu ima svoju IP adresu, definisanu u skladu sa internet protokolom, i svaka takva adresa je globalno jedinstvena. Ove adrese su komplikovani brojevi, vrlo teški za pamćenje, pa su uvedeni nazivi internet domena, koji su upareni sa IP adresama, a mnogo su jednostavniji za ljudsku upotrebu. Ti nazivi su takođe globalno jedinstveni i čine sistem naziva domena (DNS – Domain Name System), koji predstavlja adresni sistem interneta.

Naziv internet domena se sastoji od najmanje dva segmenta razdvojena tačkom (npr. „domen.rs“), a postoje i nazivi od tri segmenta (npr. “domen.co.rs”), pri čemu tačka i zadnji segment predstavljaju domensku ekstenziju, odnosno, u ovom slučaju, obeležje našeg nacionalnog .rs domena.

Segment može da sadrži cifre (0-9), slova iz različitih pisama i crticu (-), a dužina segmenta ne sme biti kraća od dva, niti duža od 63 znaka. Segment ne sme da sadrži crticu na početku ili kraju, kao ni dve uzastopne crtice na trećoj i četvrtoj poziciji.

Prilikom registracije naziv domena se upisuje u posebnu bazu podataka i biva podržan određenom internet infrastrukturom koja mu omogućava da funkcioniše na internetu. Tom bazom i tom infrastrukturom upravlja Registar internet domena. Nacionalni registar nadležan za .rs i .срб domene je Fondacija „Registar nacionalnog internet domena Srbije“ (RNIDS).

Nazivi su nekad podržavali samo slova engleskog alfabeta (ASCII kod), ali je razvojem IDN standarda uvedena mogućnost da nazivi domena budu i na drugim svetskim pismima. Ta pisma mogu biti ćirilica, grčko, kineska, arapska, indijska i ostala pisma, ali i latinica koja sadrži slova koja ne postoje u engleskom alfabetu (kao što su đ, š, ž, ä, ß, ů i druga).

Naziv internet domena definiše veb-adresu vašeg sajta i adresu vaše e-pošte i zato predstavlja važan deo izgradnje vaše poslovanja, brenda odn. brendova na internetu. Izbor i registracija prepoznatljivog naziva internet domena su prvi koraci u stvaranju kredibilnog onlajn prisustva i razvoju poslovanja putem interneta.

Krajnji korisnici internet domene najčešće posmatraju, tj. segmentiraju na sledeći način: Internet domeni mogu da budu:

• Nacionalni domen najvišeg nivoa (ccTLD – country code Top-level domain) – internet domen koji je povezan sa određenom državom ili teritorijom. ccTLD se određuje na osnovu međunarodne oznake države, koji prema standardu ISO 3166-2, sadrži slova engleskog alfabeta, međutim, postoje ccTLD-evi sa više slovnih oznaka, na primer naš .срб.

• Generički domen najvišeg nivoa (gTLD – generic Top-level domain) – internet domeni vezani za opšte pojmove ili skraćenice, ne pripadaju konkretnoj državi (kao što su .com, .org, .net, .edu...). Postoje i novi generički domeni (new gTLDs) kao što su .photography, .solutions .dev, .tech.

• Nacionalni domen drugog nivoa (ccSLD – country code Second-level domain) – nacionalni internet domen koji je registrovan ispod ccTLD-a i od njega je odvojen tačkom (npr. u nazivu domena beograd.org.rs, „.org.rs“ je ccSLD). Domenski prostor ccTLD-ova je najčešće podeljen na više ccSLD-ova, koji su namenjeni različitim kategorijama registranata (firme, organizacije, obrazovne ustanove, pojedinci, akademske ustanove, državni organi…)

• Internacionalizovani naziv domena (IDN – Internationalized Domain Name) – naziv domena ispisan pismom koje nije engleski alfabet. Pored IDN gTLD (kao što je .com) postoje i IDN ccTLD koji su nacionalni domeni na nacionalnom pismu, kao što su naš ćirilički .срб domen i drugi domeni ispisani kineskim, arapskim, indijskim i ostalim pismima, gde spadaju i latinička pisma sa slovima koja sadrže posebne (dijakritičke) znake, koja ne pripadaju engleskom alfabetu (takva pisma podržava naš .rs domen).

DNS (Domain Name System) – sistem naziva domena je decentralizovan bazni internet servis, organizovan hijerarhijski, koji omogućava prevođenje tekstualnih u numeričke oznake i obratno.

DNS omogućava jednostavnije korišćenje interneta putem naziva domena, jer je internet komunikacija bazirana na numeričkim IP adresama koje su ljudima teške za pamćenje, a DNS omogućava korišćenje naziva domena za identifikaciju uređaja na internetu.

DNS server (DNS Server) – uređaj koji omogućava da se za traženu tekstualnu veb-adresu (koju definiše naziv internet domena) dobije odgovarajuća IP adresa neophodna za komunikaciju i razmenu podataka na internetu.

DNSSEC (DNS Security Extensions) je tehnologija koja omogućava kredibilitet DNS komunikacije. To je jedan od servisa koje registranti nacionalnih domena imaju na raspolaganju za zaštitu naziva domena koje koriste.  

Domeni sa internacionalizovanim nazivima (Internationalized Domain Name – IDN) su svi oni domeni čiji nazivi mogu da sadrže i slova izvan engleskog alfabeta (tj. ASCII koda).

Takva su, na primer, latinička slova sa dijakritičkim znacima, kao što su č, ć, š, ž i đ. Podržavši navedena, kao i još 36 slova iz pisama albanskog, aškalijskog, bošnjačkog, bunjevačkog, hrvatskog, češkog, nemačkog, mađarskog, crnogorskog, poljskog, rumunskog, romskog, slovačkog, slovenačkog i vlaškog jezika, .RS domen se 10. decembra 2018. priključio velikoj svetskoj porodici IDN domena najvišeg nivoa.

Ćirilički internet domen .срб je naš prvi IDN, a drugi nacionalni domen Republike Srbije. Posle ruskog .рф to je drugi internet domen na svetu čije je nazive moguće registrovati koristeći ćiriličko pisamo, a registracija je počela  27. januara 2012. Od 5. marta 2019. u okviru .срб domena je omogućena i registracija naziva sa proširenim setom ćiriličkih slova iz pisama bugarskog, makedonskog, ruskog, rusinskog, ukrajinskog i crnogorskog jezika.

Nacionalni IDN domeni

Prvi domeni najvišeg nivoa sa internacionalizovanim nazivima (IDN ccTLD) aktivirani su 5. maja 2010. za tri domena koja koriste arapsko pismo, a predstavljaju Egipat, Saudijsku Arabiju i Ujedinjene Arapske Emirate.

Rusija je 12. maja 2010. postala prva država koja je registrovala domen i na ćirilici, sa oznakom .рф. Srbija je druga zemlja koja je 5. februara 2011. dobila svoj ćirilički domen .срб. Potom je Ukrajini dodeljen domen .укр, Kazahstanu domen .ҚAZ, a Mongolija je dobila .мон. Početkom 2014. godine je Makedonija dobila svoj ćirilički domen .мкд, krajem iste godine Belorusija je dobila .бел, dok je Bugarska svoj .бг dobila početkom 2016. U međuvremenu je i domen Evropske unije dobio svoju ćiriličku varijantu .EЮ, a interesantno je da su pre njega i stari generički domeni .org i .com dobili svoje ćiriličke varijante, .орг i .ком. Osim navedenih nacionalnih internet domena na ćiriličkom pismu, 17 nacionalnih domena je na arapskom pismu, 13 na indijskim pismima, 8 na kineskim pismima i po jedan na grčkom, jermenskom, gruzijskom i korejskom pismu.

Kratka istorija IDN domena

Višejezičnost na internetu je globalno opredeljenje. IDN se kao internet pojam pojavio još 1996, da bi 2000. bila omogućena registracija IDN naziva domena u okviru .com i .net domenskih prostora. Već sledeće godine su i nacionalni domeni najvišeg nivoa počeli sa registracijom IDN naziva, a prvi među njima je bio japanski .jp domen. ICANN, organizacija koja upravlja globalnom adresnom strukturom Interneta, 2003. godine usvojila je IDN standard, a te iste godine, na 32. sednici Generalne skupštine UNESCO-a u Parizu, usvojena je preporuka kojom se, između ostalog, sugeriše promocija i ravnopravno korišćenja različitih jezika i pisama na internetu. Te 2003. su i prvi evropski nacionalni registri, poljski i švedski, omogućili registraciju IDN naziva domena. Godine 2004. su to učinili i austrijski, švajcarski, nemački, danski, mađarski, islandski, italijanski, letonski i norveški. Tako je internet ušao u svoju višejezičku fazu.

Provera da li je neki naziv domena već registrovan ili slobodan obavlja se preko WHOIS servisa. Reč je o servisu koji omogućava uvid u bazu domena, te korisnike informiše da li je određeni naziv domena upisan u istu. Ukoliko jeste, pruža informacije o registrantu, ovlašćenom registru, serverima i staustu u kom se domen nalazi (npr. aktivan, neaktivan, u sporu itd). Koji će sve podaci biti prikazani za registrovane nazive nacionalnih .срб i .rs domena zavisi od toga da li je registrant fizičko lice (tada se dodatni podaci o registrantu osim OR-a i DNS servera ne prikazuju) ili pravno koje ima ima mogućnost da aktivira zaštitu podataka o nazivu domena. 

Putem WHOIS servisa RNIDS javno su dostupni sledeći podaci o registrovanim nazivima nacionalnih domena:

• naziv domena

• datum i vreme registracije naziva domena

• datum i vreme poslednje promene podataka o registraciji naziva domena

• datum i vreme isteka registracije naziva domena

• naziv ovlašćenog registra koji vrši poslove registracije za naziv domena

• trenutni status naziva domena (aktivan, rezervisan, u sporu, itd)

• podaci o DNS serverima i drugi tehnički podaci u vezi sa nazivom domena

• podaci o registrantu, administrativnom i tehničkom kontaktu, samo ukoliko je pravno lice ili preduzetnik i ukoliko nije aktivirana zaštita podatka

RNIDS ima pravo da registruje ili rezerviše nazive internet domena za svoje potrebe, nazive domena od posebnog značaja za Republiku Srbiju, kao i nazive domena potrebne za stabilno funkcionisanje internet servisa u Srbiji.

Rezervacija naziva domena znači da se on ne može registrovati bez saglasnosti onoga za koga je rezervisan. Ukoliko se ne produži registracija domena koji je bio rezervisan, on će po isteku registracije biti ponovo vraćen u status rezervisanog.

Većina rezervisanih domena su nazivi naseljenih mesta u Srbiji, nazivi javnih ustanova ili organa i servisa državne uprave i lokalne samouprave. U tome leži i razlog njihovog rezervisanja, kako bi bile sprečene eventualne zloupotrebe ili stvaranje zabune kod korisnika interneta u Srbiji, da se nalaze na nekom zvaničnom sajtu, koji to nije.

Aktuelne liste rezervisanih naziva domena:

§ Spisak domena rezervisanih za potrebe RNIDS-a

§ Spisak domena rezervisanih za potrebe državnih organa i organizacija​

§ Spisak IDN .rs domena rezervisanih za potrebe RNIDS-a

§ Spisak IDN .rs domena rezervisanih za potrebe državnih organa i organizacija

§ Spisak IDN .срб domena rezervisanih za potrebe RNIDS-a

§ Spisak IDN .срб domena rezervisanih za potrebe državnih organa i organizacija

Procedura za registraciju rezervisanih naziva .rs i .срб domena

Državni organi i organi lokalne samouprave za čije potrebe su rezervisani nazivi .rs i .срб domena, a koji se nalaze na listama rezervisanih naziva domena, podnose svom odabranom ovlašćenom registru Zahtev za registraciju naziva domena. Ovlašćeni registar preduzima dalje potrebne aktivnosti za registraciju naziva domena.